Νέο «παράθυρο»στην παρατήρηση

Στην έρημο Atacama των Χιλιανών Ανδεων και σε μια από τις πλέον δυσπρόσιτες και άνυδρες περιοχές του πλανήτη, εκατοντάδες επιστήμονες, μηχανικοί και τεχνικοί εργάζονται πυρετωδώς για την κατασκευή της νέας τηλεσκοπικής διάταξης ALMA (Atacama Large Millimeter/sub-millimeter Array).
Το σύμπλεγμα τηλεσκοπίων ALMA, στην κατασκευή του οποίου συμμετέχουν η Ευρώπη, η Ιαπωνία, η Βόρεια Αμερική και η Χιλή, θα αποτελείται από 66 νέας γενιάς ραδιοτηλεσκόπια, τα οποία θα έχουν τη δυνατότητα να ανιχνεύουν ηλεκτρομαγνητική ακτινοβολία ανάμεσα στο υπέρυθρο και στα ραδιοκύματα.

Με την έναρξη λειτουργίας του ALMA, η ανίχνευση αυτής της, αόρατης στα μάτια μας, ηλεκτρομαγνητικής ακτινοβολίας που προέρχεται από παγωμένα και γιγάντια νέφη αερίων και σκόνης και από αρχέγονους γαλαξίες, θα ανοίξει ένα νέο παράθυρο παρατήρησης στο
Σύμπαν.

Η κύρια διάταξη του τηλεσκοπίου ALMA θα αποτελείται από (τουλάχιστον) 50 δορυφορικές κεραίες, διαμέτρου 12 μέτρων και βάρους μεγαλύτερου των 100 τόνων η καθεμία, οι οποίες θα έχουν τη δυνατότητα να μετακινούνται, ανάλογα με τις ανάγκες των παρατηρήσεων.

Οι δυνατότητεςΧάρη στην τεχνική της συμβολομετρίας, η ευκρίνεια της εικόνας που θα λαμβάνει αυτό το σύστημα των ραδιοτηλεσκοπίων θα ισοδυναμεί με την ευκρίνεια ενός τηλεσκοπίου με διάμετρο κατόπτρου όση θα είναι η απόσταση μεταξύ των δύο πιο απόμακρων ραδιοτηλεσκοπίων της διάταξης.

Η κύρια διάταξη του ALMA θα συνεπικουρείται από μια δεύτερη, η οποία θα αποτελείται από 4 δωδεκάμετρες και 12 επτάμετρες κεραίες, σε συμπαγή και σταθερό, ως επί το πλείστον, σχηματισμό, γνωστή ως Atacama Compact Array (ACA), που θα χρησιμοποιείται για την απεικόνιση πιο εκτεταμένων δομών και που θα έχει τη δυνατότητα να λειτουργεί είτε αυτόνομα είτε σε συνεργασία με την κύρια διάταξη του ALMA.

Πρόκειται για ένα ιδιαίτερα δύσκολο έργο. Κατ’ αρχήν, καθώς αυτού του είδους η ακτινοβολία απορροφάται από τους υδρατμούς της ατμόσφαιρας, τα τηλεσκόπια που την ανιχνεύουν πρέπει να κατασκευάζονται σε τοποθεσίες μεγάλου υψομέτρου και μεγάλης ξηρότητας, συνθήκες που ικανοποιούνται στο έπακρο με την επιλογή του υψιπέδου Chajnantor στην έρημο Atacama της Χιλής, 5.000 μέτρα πάνω από την επιφάνεια της θάλασσας.

Και πραγματικά, με την ολοκλήρωση της κατασκευής του το ALMA θα έχει την τιμή να είναι το αστεροσκοπείο που θα έχει κατασκευαστεί στο μεγαλύτερο υψόμετρο, 750 μέτρα πάνω από το υψόμετρο στο οποίο βρίσκονται τα αστεροσκοπεία στο Mauna Kea της Χαβάης και 2.400 μέτρα ψηλότερα από τη συστοιχία των ραδιοτηλεσκοπίων της Πολύ Μεγάλης Διάταξης VLT, που κι αυτή βρίσκεται στην έρημο Atacama.

Οι δυσκολίες στη συναρμολόγηση Παρόλο που οι καιρικές συνθήκες είναι ιδεώδεις για τις αστρονομικές παρατηρήσεις, το μεγάλο υψόμετρο, οι μεγάλες θερμοκρασιακές διακυμάνσεις από τη μέρα στη νύχτα, οι δυνατοί άνεμοι και κυρίως η μειωμένη περιεκτικότητα του αέρα σε οξυγόνο καθιστούν απαγορευτική την παραμονή των εργαζομένων για μεγάλα χρονικά διαστήματα, είτε πρόκειται για τους μηχανικούς, τους τεχνικούς και τους εργάτες που θα συναρμολογήσουν τα 66 ραδιοτηλεσκόπια είτε πρόκειται για τους αστρονόμους που μελλοντικά θα τα λειτουργήσουν.

Προκειμένου να αντι... μετωπιστούν αυτά τα προβλή... ματα αποφασίστηκε να διαμορφωθεί μια Βάση Υποστήριξης σε αρκετά χαμηλότερο υψόμετρο. Καθένα από τα 66 ραδιοτηλεσκόπια θα συναρμολογηθεί σε αυτήν ακριβώς τη Βάση, σε υψόμετρο «μόλις» 2.900 μέτρων και σε απόσταση 28 km από τη Βάση Λειτουργίας, τη θέση δηλαδή στην οποία θα τοποθετηθούν τα τηλεσκόπια, από τα οποία θα αποτελείται το ALMA.

Τη μεταφορά των γιγάντιων ραδιοτηλεσκοπίων από τη Βάση Υποστήριξης στο υψίπεδο Chajnantor, 28 χιλιόμετρα μακριά και 2.100 μέτρα ψηλότερα, θα αναλάβουν δύο ειδικά οχήματα, τα οποία θα έχουν παράλληλα τη δυνατότητα να ανυψώνουν κάθε κεραία και να την τοποθετούν με ακρίβεια χιλιοστού πάνω στην ενισχυμένη βάση της. Με πλάτος 10 m, μήκος 20 m και ύψος 6 m, καθένας από αυτούς τους δύο γίγαντες κινείται σε 28 ρόδες και έχει βάρος 130 τόνων.

ethnos.gr